Obuwie wspinaczkowe

Wyobraźcie sobie naszych praojców w butach o tak egzotycznych nazwach jak tricunie, clinkery czy muggery, których podeszwy uzbrojone były w jakieś gwoździe. Złośliwi twierdzili, że w przypadku tych dwóch ostatnich trzeba było dobierać do nich skałę (były miękkie), natomiast mając na nogach sławne tricunie to skała dostosowywała się do nich (były tak twarde). Świetne spisywały się nawet na mokrej skale, ale ważyły... ponad 2 kilogramy!

Takich butów używano jeszcze w latach 30. ubiegłego stulecia, choć czyniono już wtedy próby udoskonalania ich poprzez podklejanie gumy na podeszwach. Dopiero 1939 r. włoski alpinista i przemysłowiec Vitale Bramani zastosował coś zupełnie fantastycznego. Swej nowo odkrytej gumie nadał nazwę VIBRAM. Buty z wibramami początkowo przewidziane były dla włoskiej armii, później powędrowały do armii brytyjskiej. W latach 50. niektórzy wspinacze zaczęli używać tzw. kleterków (Kletterschue) – były to austriackie buty, których góra była zamszowa, a z gumowej podeszwy wystawały… korki. Podobne wynalazki robiły furorę we Włoszech (Scarpetti) i we Francji (Espadrilles).

Jednak pierwowzorem obecnych butów skalnych były modele stworzone jeszcze w latach 40. przez Pierre’ego Allaina (PA) i Emila Bordenaulinego (EB). Do grona odkrywców dołączył Rene Desmaison (RDs) i Hawkins Master. Prawie do końca lat 70. to jednak „ebeesy” były najbardziej popularne wśród wspinaczy. Rozwój sportu wspinaczkowego zaowocował nowymi gatunkami gum, szczególnie w Hiszpanii i Francji. Hitem początku lat 80. były niewątpliwie „Fire” hiszpańskiej firmy „Boreal”, której dominacja na rynku trwała do połowy lat 80. Mniej więcej w tym czasie swoimi „samoprzylepnymi” butami wspinaczkowymi błysnęły „La Sportiva”, „Calma”, „Five Ten”. Dzisiaj mamy ogromny wybór butków wspinaczkowych – lżejszych, bardziej kolorowych, no i o niebo wygodniejszych.

Jak dobrać buty wspinaczkowe?

Idealny byłby but, który łączyłby w sobie i sztywność (do wspinania po krawądkach) i elastyczność (tarcie), w którym można byłoby wspinać się od wapienia po granit. W rzeczywistości wspinający się mają różne style wspinania – ktoś lubi rysy, inny chętniej wspina się w gładkich, otwartych ścianach, ten lubi granit, tamten lepiej czuje się w wapieniu. Oczywiście idealna opcja, to posiadanie kilku par butów – miękkich, twardych, niskich, wysokich...

Wciąż jednak zadziwia to, że nie potrafimy dobrać buta nie tyle do skały, co do stopy. Koniecznie próbujemy „zmusić” naszą nieszczęsną stopę do wbicia się w równie nieszczęsnego buta. Współczesne modele np. „Five Ten” konstruowane są na bazie anatomicznej poprawności, która eliminuje bolesne przymierzanie buta o mniejszym, niż zazwyczaj nosimy rozmiarze. Po prostu kopyta szewskie nie przypominają kończyn ufoludów, ale ludzką stopę. Są dwie formy, na bazie których powstaje but – kopyto, które obrazuje stopę w stanie relaksu i takie wygięte, które kreuje obuwie bardziej zakrzywione, żeby ciężar ciała koncentrował się na dużym palcu. Te ostatnie nie są tak wygodne, ale za to lepiej „czują” skałę. Ostatecznie, wygoda tych butów, zależy od kształtu stopy i tego, czy dłuższy jest paluch czy środkowy palec. 

Jeżeli lubimy wspinać się w rysach, lepszy będzie wyższy model, usztywniający kostkę. Z drugiej strony „pantofle” są lżejsze i bardziej elastyczne. Ponieważ początkujący mają tendencje raczej do wdrapywania się na skały, niż wspinania, powinni raczej wybierać buty „do wszystkiego”, w każdym razie nic specjalistycznego i drogiego. Również na początku nie powinno mieć znaczenia, jakie „friction” maja poszczególne modele. Zresztą większość wspinaczkowych podeszw wcale nie jest wykonana z czystej gumy, ale z gumy termodynamicznej (TDR), czyli z syntetyku na bazie ropy. Poza tym, co może wydać się zaskakujące, guma na podeszwach takich butów trzyma się lepiej skały, kiedy jest raczej chłodno. Upał nie służy ani nam, ani butom.